Կոռուպցիան Հայաստանում. լուծման ուղիները եւ սփյուռքի դերը (ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ. ամբողջական զեկույցները)

2014թ.-ի մայիսի 31-ին Կանադայի Տորոնտո քաղաքում տեղի ունեցավ «Հայկական վերածնունդ» շարժման տեղական մասնաճյուղի նախաձեռնությամբ կազմակերպված «Կոռուպցիան Հայաստանում. լուծման ուղիները եւ սփյուռքի դերը» խորագրով համաժողովը:

Համաժողովը նշանավորեց Հայաստանի ներքին խնդիրների նկատմամբ սփյուռքի ավանդական մոտեցումներից կտրուկ շրջադարձ:

Սփյուռքի հետաքրքրությունների կիզակետում ավանդաբար գտնվել են օտար իրականության պայմաններում հայկական ինքնության պահպանման և ցեղասպանության հետ կապված խիստ կարևոր խնդիրները: Սակայն այս խնդիրների քննարկումները, սովորաբար, առանձնացվում են ժամանակակից Հայաստանի ներքին հիմնահարցերի շոշափումից՝ նկատի առնելով նրա իդեալական կերպարի գրավչությունը չթուլացնելու ենթադրյալ վտանգը: Նման մոտեցումը ոչ միայն թույլ չի տալիս տեսնել հայկական ինքնության պահպանման և նորացման ուղիները, այլև նպաստում է հայաստանյան իրականության շարունակական այլասերմանը:

                    
Այս համաժողովը առանձնացավ ներկայիս հայաստանյան իրականության թերևս ամենացավոտ խնդրի՝ կոռուպցիայի և նրա հետևանքների, ինչպես նաև դրանից ազատման ուղիների շուրջ քննադատական մտածողության տրամաբանությամբ կառուցված անկաշկանդ և բաց քննարկումով:
Գիտական խստությամբ հավաքված վիճակագրական հարուստ նյութի հիման վրա պատրաստված երկու զեկույցները(Բրոնուին Բեսթ և Վարուժան Հոգտանյան, Transparency International, Կանադա-Հայաստան և Վլադիմիր Բարոյան, Policy Forum Armenia, ԱՄՆ) փաստեցին Հայաստանում կոռուպցիայի քանակական և որակական անմխիթար պատկերը:

Ըստ այդ զեկույցների Հայաստանում կառավարման համակարգը գտնվում է համակարգային  ճգնաժամի մեջ, երբ երկրում գործող քաղաքական և դատա-իրավական համակարգերի աղտահարված վիճակը հանգեցնում  է  տարեկան ՀՆԱ-ի շուրջ 35 տոկոսի անհետացմանը, երկրի բնակչության համատարած  աղքատացմանը և այն կանգնեցնում գոյութենական ճգնաժամի առաջ:  Վերջինիս արտահայտման չափորոշիչները են արտագաղթի գնալով ահագնացող պարամետրերը, որի գիտականորեն բարեխիղճ հետազոտությունը ներկայացվեց Կամո Մայիլյանի կողմից (Depopulation Report, Kololian Foundation, Կանադա):

Ըստ էության,  հայության զանգվածային ելքը իր պատմական հայրենիքի վերջին կտորից  պետք է բնորոշվի ոչ այնքան “արտագաղթ”՝ որքան “ամայացում” (depopulation) եզրով: Այն ահազանգում է ոչ միայն Հայաստանի պետականության հնարավոր կորստի վտանգի մասին (քանի որ միայն կայուն, եթե ոչ աճող  բանկչության պայմաններում կարող է գոյատևել  նման բարդ աշխարհաքաղաքական շրջապատում  գտնվող երկիրը), այլև հայրենիքի հայազրկման և ամայացման մասին:

Քերոլին Նաջարյանը (բարեգործ, Բոստոն, ԱՄՆ) ներյկայացրեց սփյուռքահայ մի ընտանիքի հայաստայան ոդիսականը՝ շոշափեի դարձնելով այն փորձառությունը, որը ունենում են սփյուռքհայերը հայաստանյան իրականության աղավաղված և ապականված երևույթների հետ բախվելիս:

Արտակ Զեյնալյանը (փաստաբան, Հայաստան), Վահան Քոլոլյանը                ( Քոլոլյան Հիմնադրամ, Կանադա) և Գարեգին Չուգասզյանը (Նախախորհրդարան, Հայաստան) խոսեցին  ստեղծված իրավիճակից գոյություն ունեցեղ էվոլուցիոն և արմատական լուծումների զուգահեռ կիրառման անհրաժեշտության մասին:

Արտակ Զեյնալյանը ներկայացրեց դատական կոռուպցիայի պատճառները, դրա վերացման անհրաժեշտությունը՝ որպես այլ ոլորտներում առկա կոռուպցիայի դեմ պայքարի գործիք: Գարեգին Չուգասզյանը ներկայացրեց Նախախորհրդարանի կողմից մշակած իշխանափոխության ճանապարհային քարտեզը, որը հենվում է իշխանության գործող  մարմիններին զուգահեռ մարմիններ ստեղծելու գաղափարի վրա և թույլ է տալիս ելք գտնել  ընտրությունների կեղծման քսանամյա փակուղուց :

Համաժողովին առանձնահատուկ շուք հաղրրդեց կանադահայ հանրահայտ կինոռեժիսոր Ատոմ Էգոյանի մասնակցությունը, ով առաջին անգամ ցուցադրեց իր նոր՝ «Լուսավորիչը» կարճամետրաժ ֆիլմը։

Վերջինս պատմում է հայ մարդու կյանքի եւ համամարդկային արժեքների վերաբերյալ պատկերացումների ձեւախեղման մասին, այս առումով բացահայտելով՝ կոռուպցիայի հոգեբանական արմատները, երբ հայը նախընտրում է իր առաջ ծառացող խնդիրների լուծման անհատական այնպիսի ճանապարհ, որը հակասության մեջ է խմբային և ազգային  ընդհանուր լուծումների հետ:

Համաժողովի վերջում «Հայկական վերածնունդ» շարժման կանադական  մասնաճյուղի անդամներ Զարեհ Ուզունյանը, և Պերճ Մինասյանը կանգ առան վերոնշյալ հիմնախնդրի լուծման մեջ սփյուռքի խաղալիք հնարավոր դերի և հետագա քայլերի վրա, նշելով հայկական սփյուռքի շրջանում հայաստանյան իրականության ճգնաժամային պատկերի մասին տեղեկացման և  հնարավոր  լուծումների մեջ նրա ներգրավման այն ճանապարհները, որոնցով զբաղվում է տարբեր գաղթօջախներում ընդլայնվող այս շարժումը:

Համաժողովի նկատմամբ մասնակիցների ցուցաբերած հետաքրքրության, ինչպես նաեւ բազմաթիվ այլ քաղաքներից ստացվող խնդրանքներին ընդառաջ գնալու նպատակահարմարությունից ելնելով` հունիսի 7-ին համաժողովը իրականացվեց նաեւ կանադական Մոնրեալ քաղաքում։

«Հայկական Վերածնունդ», Տորոնտո, Կանադա